هرچند دوره ترجمه کتب هندی و یونانی و سایر ملل قبل از هارون رواج داشت ؛

ولی اوج دوران ترجمه در زمان هارون و فرزندنش مامون اتفاق افتاد .

کتب مهم فلسفی ،پزشکی  و ریاضی در این دوران به عربی ترجمه شدند.

ثمره این کار باعث رونق کاغذ سازی ، بازار ورقان ، گسترش فرهنگ کتاب خوانی

و در یک کلام پدید آمدن کتابخانه های بزرگ اسلامی در راس آنها «دارالحکمه » بغداد

 بزرگترین کتابخانه اسلامی بود. مامون در کار ترجمه ، گوی سبقت را از سایر خلفای

عباسی ربوده بود و به بهانه مختلف به مترجمین هزینه گزاف می پرداخت. هرچند دانش دوستی،

جزء ستون فقرات اسلام است که باعث گسترش علم  در تمام دوران می شود.

ولی سیاستمداران کهنه کاری چون مامون برای استحکام حکومت خود، به آن رنگ سیاسی می دهند.

البته مسائل سیاسی تک علتی نیستند شاید یک علت آن سرگرم کردن مردم و نخبگان جامعه به امور به

اصطلاح علمی و فراموش کردن امور مملکتی و کلان خلافت یا چهره علمی از خود ساختن و .....

نقل شده است که« مامون شبی در عالم خواب ارسطاطالیس ، فلیسوف مهشور یونانی

را به خواب می بیند در خواب چند سوال از او می پرسد و بعد از بیدار شدن به فکر

ترجمه کتب این فیلسوف می افتد؛ لذا جمعی از داشمندان اسلامی را به دربار پادشاه

روم می فرستد و از او می خواهد که علوم قدیم روم را برای او بفرستد تا او کار ترجمه آنها را آغاز کند ».1

اما با وجود این تلاشهای علمی یک نکته مهم بزرگی وجود داشت که فقط امام رضا علیه السلام

آن را درک و توان مقابله را با آن داشت و آن هم گروهی از پیروان سر سخت مذاهب مختلف  از این آب

گل آلود استفاده کرده و تفکر و عقاید مسموم خود را در لابلای کتب علمی به خورد افراد ساده دل مسلمان دادند .

از آنجایی که دانشمندان با تقوا ،دلسوز  و توانمند علمی مناسبی نبود ، هفتاد فرقه از امت اسلامی سر در آورد.

امام رضا علیه السلام یک تنه در برابر این فرهنگ مسموم ایستاد و توانست در حوزه تحت نفوذ خود ؛

بخصوص شیعیان را از این امواج سهمگین نجات دهد.

در اثر این آشنایی با فرهنگ فلسفی یونان و تکیه بر استدلات عقلی ؛ مسلمانان فقط عقل را

سرچشمه معرفت می دانستند و کم کم وحی را از صحنه  استدلال بیرون کردند و نتیجه آن؛ هر

فرقه استدلال پوچ و خرافی خود  را مبنا تفکرات خود قرار دادند که دود آن تا زمان ما هنوز در

برخی از فرق اسلامی بلند است.

شایدآن دوره ترجمه را شبیه تهاجم فرهنگی غرب در این عصر دانست که با گسترش فرهنگ مجازی ؛ 

سبک زندگی غربی بر جوامع اسلامی غلبه پیدا کرده است. فرهنگ رضوی و رهروان آن حضرت می طلبد

که با این تفکر مسموم  مقابله کرده و پیروان امام رضا را از این شبیخون فرهنگی نجات داد.

1- الفهرست ابن ندیم ص 353