برای شناخت نفس راههای مختلقی بیان شده است. یکی از این راه ها
شباهتی است که به قوای یک کشور دارد ؛ زیرا ریزکاری های در درون
هر شخص کمتر از یک کشور نیست به این دلیل برای شناخت نفس خیلی
تاکید شده است تا جایی که حضرت امیر فرمودند:«معرفه النفس انفع المعارف؛
خودشناسى سودمندترین دانش هاست».1
برای اداره یک کشور سه قوه نیاز است ؛قوه مقننه برای وضع قوانین، قوه مجریه برای
اجرای همان قوانین که تصوبب شده و سوم قوه قضائیه که اگر جایی بر خلاف قوانین
عمل شد، رسیدگی کند و مجرم را به سزای اعمالش برساند تا یک کشور امنیت
و آزادی لازم را داشته باشد.
خداوند معتال در درون هر شخص این سه قوه را تعبیه کرده تا با تقسیم کار و شرح وظایف
مخصوص خود، انسان به راحتی به امنیت درونی و قلب سلیم برسد.
برای این کار عقل نظری را مسئول قوه مقننه گذاشت تا با علم و عقل ، خوب و بد ،زشت و زیبا ،
ظلم و عدل و...را بشناسد و کار علمی را از خیال و وهم تشخیص دهد و
در یک کلام قانون شناس خوبی باشد.
بعد از تشخیص و تصویب قوانین عالی که مثلا عدل خوب است ،صدق زیباست ،عبادت واجب است
و...آنها را به عقل عملی که قوه مجریه است تحویل می دهد تا در مرحله عمل اجرا کند .
آن قدر اجرا و عمل سخت است که تعبیر به جهاد شده است (جهاد با نفس )چون این قوه باید
با غضب و شهوت بجنگد تا آنها را رام کند و تعدیل کند نه تعطیل ،اگر پیروز شد ، قوه قضائیه خوشحال
و خدا را را شکر می کند ولی اگر عمل نشد آن وقت او را ملامت و سرزنش می کند.
چون قوه قضائیه وظیفه اش این است که ببیند که قوانین مصوب درست اجرا شده است یا نه !
اگر اجر نشده برخورد کند.
اگر انسان در روز یک نفر را تحقیر کرد ، ممکن است در همان لحظه بخندد و خوشحال باشد
ولی در شب نفس لوامه که قوه قضائیه اوست او را محاکمه می کند که چرا این کار را کردی؟
یا مثلا چرا فلان دروغ را گفتی ؟ یا چرا رشوه گرفتی؟ ...
قرآن می فرماید:لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ ? وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ2
اگر نفس گوش به حرف این قوه داد و خود را محکوم کرد و فردا سراغ آن اشتباه نرفت ،
در صراط مستقیم حرکت کرده و نفس خود را از آلودگی ها پاک کرده و آینده خوبی در انتظار اوست
و اگر گوش نکرد و کم کم نفس به دروغگویی وامثال آن عادت می کند و در حقیقت قوه قضائیه را
از کار انداخته یا ضعیف کرده و راه برای نفس اماره و وسوسه شیطان باز کرده و بد فرجامی در
انتظار اوست.
اگر قوه قضائیه هر کشوری قوی باشد و رشوه نگیرد خطای و جرم آن به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد؛
چون اگر این قوه بیدار و مراقب باشد هر جرمی روز مرتکب شود شب خوابش نمی گیرد تا با توبه ان را پاک کند ولی
اگر خودش هم فاسد شد قوای دیگر هم دیگر کارآیی ندارند و هرج و مرج و اظطراب درون را سیاه و تیره می کند .
1-شرح غررالحکم ودررالحکم (خوانسارى)، ج6، ص148.
2-سوره قیامت آیه 1و 2
