در این جهان چیزهایی هستندکه با چشم عادی دیده نمی شوند،
مثل میکروبها ،باکتریهاو ....به این دلیل که هنگامی ما چیزی را تمییز و خیلی بهداشتی می بینم
ولی وقتی زیر یک میکروسکوپ قرار می گیرد، پر از انواع ویروس و آلودگی است.
نفس انسان که ستاد فرماندهی و قدرت محرکه فعالیت های انسان است و جسم مانند
ابزاری در دست اوست ،یک نوع عیوب و ویروس در ان وجود دارد که با چشم سر دیده نمی شوند،
بلکه چراغ خاموش به فعالیت خود ادامه می دهند. این چشم سر؛ متاسفانه فقط عیوب دیگران
را خوب می بیند و بد افشاء می کند و از عیب خود نه تنها غافل است ، بلکه چه بسا انها را
زیبا جلوه میدهد. این درست مثل همان داستان «سیر وپیاز » پروین اعتصامی ، که روزی سیر به پیاز طعنه زد
که چقدر بد بویی! پیاز چه زیبا جواب داد گفت :ازعیب خویش بی خبری زین ره از خلق،عیب می جویی!
انسان برای که نفس شناس باشد باید یک دوره نفس شناسی را در مکتب اهل بیت طی کند تا
گاهی توپ به دروازه خود پرتاب نکند.
به هر حال باید چشم ها را شست و جور دیگر باید دید . باید یک دوربین مخفی بر دروازه
قلب نصب کرد ، تا با دقت تمام حرکات نفس را رصد کرده و مانتیتور ذهن نمایش دهد.
اگر او خوب کار کند و پشت صحنه نفس به خوبی نشان دهد،به جای اینکه
دیگران را مقصر بدانیم ،اول خود را مقصر می دانیم . به این کار در زبان دین
خودشناسی می گویند. امام علی علیه اسلام در این باره می فرماید:
«مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْعَرَفَ رَبَّهُ».
کسی که خود را شناخت به تحقیق خدا را خواهد شناخت.1
یعنی برای شناخت خداوند ؛ باید شگردهای نفس را شناخت ،
کجا راست می گوید ؟ کجا فریب می دهد؟و...
و از طرفی فراموشی خداوند باعث فراموشی نفس می شود.
قران می فرماید:
(وَلا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ).2
«از آن گروه نباشید که خدا را فراموش کرده و در نتیجه به خودفراموشى دچار شده اند»
یک فرمول خوب و کار کابردی برای تشخیص نفس از زبان امام کاظم -علیه السلام-
آن حضرت فرمود: هرگاه دو کار برایت پیش آمدکه نمی دانی کدام یک بهتر و درست تر است ،
ببین کدام یک به هوای نفست نزدیک تر است ؛ با آن مخالفت کن ، چرا که درستی بیشتر
در مخالفت با هوای نفس است .3
1-بحارالانوار, ج 2, ص 32
2-حشر 19
3-تحف العقول ص398
